De oudste betekenis van het woord balans is weegschaal en komt van het Franse ‘balance’. In de eerste dagen van het nieuwe jaar maken winkels en bedrijven de balans op. Hoe staan de zaken ervoor, wat is de voorraad die bleef liggen, hoe gaan we verder? De bezigheid heeft te maken met wegen, afwegen. Meer concreet: nog niet eens zo heel lang geleden werden producten die je op de markt of bij een kruidenier kocht op een fysieke weegschaal gelegd: een apparaat met gewichten en twee bakjes waarmee de verkoper het gewicht van je aankoop kon bepalen. Op sommige plekken en in veel landen in de wereld gebeurt dat altijd nog zo.
Aardig is dat de Fransen in het zelfstandig naamwoord ‘balançoire’ (wip of schommel) de verbinding met het weegaspect hebben vastgehouden: in het Nederlands zijn weegschaal en schommel twee verschillende dingen. Maar het werkwoord balanceren verenigt de betekenissen wel en dat is interessant.
Stel je voor een kampioenschap turnen waarin (meestal) meisjes zich manifesteren op de evenwichtsbalk. Op zeer smal oppervlak halen ze halsbrekende toeren uit, maken salto’s, een handstand of sprongetjes op één been. In de beweging van de zijwaarts gerichte armen is de mate van rust of onbalans te zien: wanneer het lichaam flink begint te wiebelen wordt door een of beide armen bijgestuurd. Soms moet aan de ene kant, dan weer aan de andere kant iets worden gedaan of toegevoegd om het evenwicht te bewaren. De aanblik van een prestatie op dit niveau is niet alleen indrukwekkend. Zij is ontzettend interessant omdat je hier letterlijk uitgebeeld ziet wat balanceren en balans betekenen en hoe ze met elkaar verstrengeld zijn.
Als je het beeld even vasthoudt en je voorstelt op welke manier zo’n turnster te werk gaat is het niet moeilijk om te achterhalen wat de sleutel voor haar kunststuk is. Zij zal volledig gericht zijn op zowel de innerlijke waarneming van al haar fysieke reacties – ook de meest subtiele – als op het uitsluiten van welke zintuiglijke en mentale afleiding dan ook. Geen onverwachts geluid (schreeuw of klap), maar ook geen enkele niet ter zake doende gedachte (gaat het wel goed? zou die en die ook op de tribune zitten?) mag haar actie verstoren. Want dan zou ze verloren zijn. Waar je naar kijkt is niet meer en niet minder een vorm van opperste concentratie. Hoe deze werkt en wat je ermee bereikt.
De overstap van fysiek naar psychisch – voor jou, voor mij, voor iedereen – is niet moeilijk te maken. Hoe dikwijls worstelen we niet met onze balans? Hoe gauw raken we niet uit ons evenwicht? Dikwijls worden we immers heen en weer geslingerd tussen zaken. En moet er worden bijgestuurd. Want het is niet de bedoeling dat we vallen. De hamvraag is : hoe staande te blijven op het smalle koord waarop ons bestaan is gebaseerd? Eigenlijk is een belangrijk deel van het antwoord al in het bovenstaande gegeven. Contact met wat er zich in je lichaam afspeelt, naar binnen gerichtheid dus. Daarnaast de wil tot filteren. Het laatste komt neer op het voornemen om nee te zeggen tegen onnodige afleiding van buiten én op een bepaalde discipline jegens jezelf en de gedachten die je binnenlaat of koestert.
In het licht van de evenwichtstoeren die het leven op ieder moment van ons vraagt, kan op dat filteren nog wel wat dieper worden ingegaan. Anders dan de turnster op de evenwichtsbalk kunnen en hoeven wij ons zintuiglijk natuurlijk niet voor álles af te sluiten. Het gaat om wat onnodig en vooral schadelijk voor ons is. Zo gesteld kan het duidelijk zijn dat de huidige tijd geen gemakkelijke opdracht in zich bergt. Ga er maar aan staan. Sociale media (met het recente ‘gossip girl’ als dieptepunt), maar ook de media en het politiek bedrijf produceren in toenemende mate een input waarvan we ernstig moeten overwegen of we deze wel in die mate tot ons willen nemen. Veel ruis en een overmatige aandacht voor negativiteit. In hoeverre kunnen we ons daaraan onttrekken?
Voor zover dat niet kan, zullen we moeten compenseren. Manieren moeten vinden om rommel die binnenglipt kwijt te raken en tegelijk te bouwen aan positieve dingen, oftewel te werken aan balans. Van Dale’s woordenboek omschrijft balans in technische zin als: ‘toevoeging van andere massa om het zwaartepunt van een constructie op een bepaalde plaats te brengen in verband met gewenst evenwicht bij beweging’. Kan het aanschouwelijker gezegd?
Net als voor de turnster op de evenwichtsbalk is het voor ieder mens van cruciaal belang om goede feeling te houden met wat er in zijn of haar lichaam gebeurt. Daarbij te waken over wat er in het hoofd opkomt. Angst en afbrekende gedachten zijn niet zonder gevaar. Ze kunnen je ernstig van de wijs brengen. Je ding doen en daarbij in je concentratie blijven. Moeilijker en makkelijker is het niet.
Zorg dragen voor balans is voorwaarde van leven.