In de relatie tussen personen, in de politiek, op een feestje, tijdens een bijeenkomst – waar dan ook kan het gebeuren dat de stemming ineens omslaat. Ook op andere manieren kennen we dit. Op een warme zomerdag kan plotseling een onheilspellende wind opsteken, gevolgd door een felle donderbui. We betreuren dan de weersomslag die onze barbecue in het water doet vallen. Het tegenovergestelde komt natuurlijk ook voor. Wanneer plotseling de zon doorbreekt in sombere tijden zijn we maar wát blij.
De woorden ‘ineens’ en ‘plotseling’ zijn gevallen: kenmerk van een omslag is het onverwachte. Het bruuske van een verandering waarop we niet gerekend hadden en niet zijn ingesteld.
In het persoonlijke verkeer, met name in een close vriendschap of relatie kan de omslag in de houding van de ander bij wie je je kwetsbaar voelt hard aankomen. Ineens is vertrouwelijkheid en warmte veranderd in koelte en afstandelijkheid. Au, wat een pijn. Onzekerheid bestormt je. Wat heb je verkeerd gedaan, gezegd? Wat is er aan de hand met die ander? Dit heb je niet aan zien komen. Omdat de openheid weg is zal je dikwijls niet te horen krijgen wat er speelt. Akelig! Je begrijpt er niets van.
Een speciaal soort minder prettige omslag in personen zie je soms wanneer mensen vanuit een kwetsbare, zoekende en daardoor open houding terecht komen op een bevoorrechte plek die macht en financiele vooruitgang inpliceert. Gevoeligheid en vriendelijkheid slaan om in arrogantie of gebrek aan empathie.
Ook in bijeenkomsten met meerdere mensen kan er plotseling iets veranderen. Tot vreugde of tot droefenis. Demonstraties en allerhande meetings van politieke aard zijn hier een goed voorbeeld van, maar ook bij jubilea en reünies kan een verrassende omslag in stemming of sfeer plaatsvinden waar je niet zo gemakkelijk een vinger op kan leggen. Blijkbaar zijn er onzichtbare krachten en invloeden werkzaam in de collectiviteit die maken dat iets drastisch verandert in het tegengestelde. Zomaar? Meestal ervaren we het zo, zonder ons er verder in te verdiepen.
In de huidige ontwikkelingen op wereldniveau is sprake van een omslag die zijn weerga niet kent en die voor velen ronduit schokkend is. Natuurlijk gebeuren veel dingen niet helemaal plotseling en is veel een voorspelbaar gevolg van besluiten. Dat geldt voor de oorlogen in het Midden-Oosten en Oost-Europa. Ondanks dat voelen we massaal dat we opeens aan de andere kant van een grens zijn beland (geworpen?) dat een breekpunt lijkt te zijn. Een lijn waarvan we nooit hadden verwacht dat zij zou worden overschreden. Ineens worden we geconfronteerd met een ander denken, ander gedrag dat plotseling gangbaar is en kennelijk door de beugel kan. Waarden die tot voor kort algemeen als heilig werden beschouwd vloeien over in tegenovergestelde die ons de adem lijken te benemen.
Hoe gaan we eigenlijk om met omslagen? Iedere omslag is spannend en dikwijls raadselachtig – zelfs wanneer we haar als positief ervaren. Een omslag zet ons op een ander been, geven ogenblikken van onbalans en verlies aan zekerheid. Kan ik de persoon die mij altijd genegeerd heeft en nu opeens poeslief tegen mij is wel vertrouwen? Wil hij of zij misschien iets van mij nu hij of zij omslaat als een blad aan de boom?
Een zekere mate van schokeffect is altijd eigen aan een omslag. We moeten iets loslaten, wennen aan iets anders, ons aanpassen dus. Geen barbecue? Heel jammer en vervelend maar we vinden altijd wel een oplossing om toch leuke uurtjes te hebben. We máken er toch wat van? Natuurlijk kunnen we het hierbij laten. Maar we kunnen ook dieper gaan. We kunnen reflecteren op onze omgang met de werkelijkheid. En op onszelf.
Dat er iets gebeurt wat plotseling totaal anders lijkt heeft alles te maken met onze waarneming. Wat wij als omslag benoemen en ervaren, is niet meer of minder dan een kantelpunt van een proces dat al langer gaande is en nu van onzichtbaar naar zichtbaar overgaat. Een miniem moment, een fractie – vanuit ons perspectief gezien echter ingrijpend. Er is altijd een werking vooraf die wij niet zien of niet willen of kunnen zien.
(Ter vergelijking: vanuit het onbewuste in je eigen psyche kan opeens een inzicht je bewuste binnenvallen en doordringen. Je kunt dit ervaren als een omslag. Ineens begrijp je beter wie je bent of wat je staat te doen in het leven. Zo’n ervaring komt niet uit de lucht vallen. Ze werd door onzichtbare krachten en wie weet ook een beetje door je bewuste zelf langdurig voorbereid. Het moment was rijp en zie daar!)
Omslag is iets wat wij als een schokkende breuk met onze situatie aan de werkelijkheid toeschrijven, terwijl dat daar niet als zodanig bestaat. In alles is altijd het andere ook (al) aanwezig. Dat is de oosterse wijsheid – yin en yang – waaruit we hoop mogen putten. Onder de huidige schaduwen in de wereld bereidt zich op onzichtbare wijze, mede door de inzet van velen, iets voor wat vroeg of laat aan het licht kan komen. Een omslag waarvan we de voorbereidende werking moeten geloven en vertrouwen.