De vraag naar wat je wilt of moet bewaren op het niveau van spullen is voor ieder mens actueel. Het antwoord hangt af van veel factoren. Om wat voor dingen gaat het, over hoeveel ruimte beschik je, hoe is je karakter, ben je letterlijk behoudend of laat je gemakkelijk los? Mensen met een groot huis of een zolder waar het zo lekker opstapelen is, moeten vroeg of laat constateren dat er wel erg veel verzameld is. Zeker bij een verhuizing kom je dan voor de hamvraag te staan wat de waarde is van een en ander. In geld of emotioneel. Dat erfstuk van je grootmoeder, die potsierlijke vaas waar je niks mee doet of dat geborduurde tafellaken… die dingen doe je toch zomaar niet weg? Het zou pijn aan je hart geven. Alleen het idee al! Nog maar even bewaren dus.
Nog niet zo heel lang geleden raakte – mede door de opkomst van het internet waar alles op virtuele wijze gebeurt en bewaard wordt – het zogenaamde ontspullen in de mode: een tendens om je woonplek te ontdoen van boeken, prullaria, potjes en alles wat als overbodig en niet strikt noodzakelijk wordt beschouwd. Als ballast kortom. Minimalisme en efficiëntie gingen onze ruimten bepalen. Ook voor kantoren en andere openbare werkplekken was dat het geval : het eigen bureau met foto’s en privébezittingen verdween uit beeld. Wie daar moeite mee had, werd voor ouderwets versleten. Als uiterste vorm van ontspullen kwam het verschijnsel op van woningen waar je überhaupt weinig of niets kunt bewaren, de zogenaamde tiny houses.
Tegelijk met deze beweging werd ons (en wordt ons nog steeds) de aankoop van telkens nieuwe must haves op steeds dwingender wijze opgedrongen in winkelcentra, op internet en via reclame. Dat werkt. En hoe! Wie in deze tijd van het jaar rondneust in grotere zaken wordt doodgegooid met afdelingen vol kerstspullen die gretig aftrek vinden. Leuk die gouden ballen in de kerstboom. Is weer eens wat anders. Doen we de zilveren toch gewoon weg?
Hier wordt duidelijk waar de boel begint te knellen. De vraag doet zich namelijk voor wat je kunt doen met spullen die je in enorme hoeveelheden koopt maar vervolgens gauw zat bent en helemaal niet wilt bewaren. De kringloopbranche kraakt in haar voegen, zolders puilen uit en vuilnisbelten rijzen de pan uit. Circulaire economie? Er zijn genoeg goede bedoelingen. Vooralsnog lossen deze het dieperliggende probleem niet op dat een teveel aan productie overbodig koopgedrag genereert. Gedrag dat vervolgens weer vastloopt in de fuik van het moeten ontspullen. (Waarna in principe weer ruimte ontstaat voor de aankoop van nieuwe spullen, etc. etc.!)
Bewaren. Doen we het nog? Kunnen we het nog? Mag het nog en zo ja, in welke mate? Met welke gedachte, doel of welk bewustzijn? Voor zover het de materie betreft, is er nog een heel ander gebied waarop al of niet bewaren een rol speelt: papier. Als je mensen spreekt over opruimen, hoor je vaak zeggen dat vaak als eerste het papier in de containers verdwijnt: ‘lekker om al die verslagen en oude post, al dat cursusmateriaal (met persoonlijke aantekeningen!) weg te kunnen doen’. Privécorrespondentie. Manuscripten, schrijfsels, notities, oude documenten, handgeschreven schoolrapporten. Eerste versies van gedichten, van een boek. In het digitale tijdperk waarin routes náár iets, waar oorsprong en groeiprocessen ván iets gewist worden gaat heel veel verloren wat bewaard zou moeten blijven. Een onschatbaar onderdeel van onze geestelijke, intellectuele en psychologische geschiedenis. Of en in hoeverre dit rampzalig is, zal de toekomst moeten uitwijzen. Als we in deze kwestie dan nog terug kunnen kijken. Er het bewustzijn van hebben.
Een oud gezegde luidt: ‘Wie wat bewaart, die heeft wat’. Een open deur of woorden waarin iets anders doorklinkt? Bewaren is een heel oud woord dat verband houdt met het vroegere ‘waren’ : waarnemen, het oog houden op, bewaken. Van daaruit : onder zijn hoede nemen, toezicht houden, in acht nemen ( we bewáren afstand en bewáren de orde). Uit al deze betekenissen springt die van beschermen naar voren. Iets met veiligheid. En riepen onze voorouders niet uit: ‘De hemel beware!’?
In ’bewaren’ zitten dus positieve connotaties verpakt die wij in ons moderne, versmalde gebruik van het woord niet meer horen (heel letterlijk kun je wel linken met ‘waar’ en ‘waarde’). Zoals vaak met taal, kan de kennis over oorsprong en ontwikkeling van een woord interessant licht werpen op zaken. Het schept ruimte en kan richting geven.
Wie weet verandert ons getob met het al of niet wegdoen van spullen of ons al te rigoureuze vernietigen van wat echt waarde heeft wel van kleur wanneer we ons realiseren dat bewaren ten diepste een vorm van bewaken en beschermen is? Die notie in het bewustzijn zou ons wellicht gemakkelijker en sneller tot keuzes kunnen brengen die belangrijk zijn, ook voor de toekomst op langere termijn.