Jong en oud

De coronacrisis betekent een voorlopig einde aan twee belangrijke overtuigingen in onze cultuur. In de eerste plaats die over de maakbaarheid van het leven:  ons vermogen om de wereld en  onze omstandigheden  naar onze hand te zetten.  Hardhandig en collectief zijn we op onze plaats gezet, dat wil zeggen een plaats die relatief is. Onze macht stuitte op onbekende, onverbiddelijke grenzen.  We blijken angstig, onwetend, kwetsbaar te zijn. Spiritueler kan een ervaring niet  wezen  – los van het geloof dat je aanhangt of welke betekenis je er ook maar aan wilt geven.
De tweede overtuiging die gestrand is,   is het idee dat het belangrijk en fijn is om oud, heel oud te worden en je middels een gezonde levensstijl  daarop te richten. Hoogbejaarden die klaar waren met hun bestaan werden tot voor kort tegengewerkt of met de nek aangekeken.  Hoe radicaal anders is onze blik sinds corona haar intree deed. Het werkelijke denken – nu puntje bij paaltje komt – komt erop neer dat ouderen nauwelijks of geen betekenis hebben voor een viriele samenleving.  Van hen komt geen rendement, is niets te verwachten. Integendeel.  De  groep  is lastig, want kwetsbaar. Ze kosten bakken met geld!

Kwetsbaarheid, de hardcore business van corona die de hele mensheid, de hele planeet  geldt,  is een moeilijke staat van zijn – zeker voor de westerse mens. Om terug te komen in de oude overtuiging, in het oude gevoel van stoerheid (die misschien wel neerkomt op een mythe) wordt de kwetsbaarheid weggeschoven en geparkeerd bij diegenen die ‘toch al  gauw dood zullen gaan’. Kwetsbare ouderen in plaats van ouderen. Projecteren of stigmatiseren? Het is maar hoe je het bekijkt.   Gelukkig zijn er heel andere mogelijke manieren van denken en praten.  Je kunt je bijvoorbeeld afvragen: wat hebben jongeren en ouderen aan elkaar? Wat hebben zij elkaar te melden, wat kunnen ze bijdragen aan elkaar, zelfs nu , juist nu , nu kwetsbaarheid – en niet alleen de fysieke – de grote algemene deler vormt? We zouden veel krachtiger, veel oprechter, veel gedurfder kunnen proberen te communiceren.

De jeugd heeft de toekomst: verwachtingen, hoop. Ouderen hebben het verleden: ervaringen met het reële leven,  verhalen.  In het midden scharniert de tijd: het heden.
Wie het raakvlak tussen de twee perspectieven niet benut, er in plaats van een vruchtbaar overstromingsgebied een waterscheiding van maakt, verspeelt kansen op fundamentele weerbaarheid. Naar beide kanten, fysiek en mentaal.  Want laten we eerlijk kijken in het brandpunt dat heden heet: kennen ook jongeren soms geen moedeloosheid, zwakte en breekbaarheid en leeft in menig oudere niet de eeuwige jeugd?

In jong ligt oud te wachten, in oud blijft jong bestaan. Alleen de verbinding kan ons redden. Uiteindelijk zijn we allen even tijdloos en hopeloos gelijk.

Herdenken

Als we werkelijk willen herdenken, moeten we ophouden ouderen weg te zetten als storende factor voor de economie.  Zij zijn het die de verschrikkingen en ontberingen van de oorlog hebben doorstaan, belangrijke jaren van hun jeugd hebben ingeleverd  en daarmee vrijheid en welvaart mogelijk hebben gemaakt.  Laten we de beperkende omstandigheden van het heden  aangrijpen om iets van dat offer aan te voelen  en te respecteren. Laten we historisch denken en  ouderen dankbaar zijn.

Blad voor de mond

Al spoedig na het begin van de coronacrisis en de intelligente lockdown  in Nederland viel op dat mondkapjes in ons land geen issue zijn. Vrijwel  niemand  buiten de zorg  loopt er mee en zelfs in de zorginstellingen buiten de ziekenhuizen en in de thuiszorg ontbraken ze lange tijd of doen dat nog.  Voor zover mondkapjes ter sprake komen, was en is het steevast: we kunnen ze niet krijgen. Even steevast wordt daarbij in algemene termen gesproken en  het onderscheid tussen medisch en ‘gewoon’  niet gemaakt. ‘Gewoon’, dat wil zeggen mondkapjes voor burgers in de openbare ruimte.  De enkele journalist die doorvraagt, krijgt te horen ‘dat het niet echt helpt’ of ‘dat het mensen af zal houden van de anderhalvemetereconomie’.  Einde discussie.

Een ondoorzichtig discours. Nu het debat over heropening van de openbare ruimte oplaait, begint de kwestie een opmerkelijke lading te krijgen. In veel andere landen waren  mondkapjes van meet af aan  een vanzelfsprekendheid of zijn dat inmiddels geworden in de lastige  overbruggingsfase naar de lockup toe. Bij ons breekt men  zich het hoofd over de talloze situaties waarbij de anderhalve meter straks niet houdbaar zal zijn: in het openbaar vervoer, in liften, in theaters, contactberoepen (kappers!) enzovoort.  Dat mondkapjes in Nederland nog altijd niet meedoen in het denken over oplossingen, is vreemd. Sterker nog,  het begint  op weerstand  te lijken.  

Waarom strandt het debat over mondkapjes steeds op dooddoeners? Een van de rijkste landen ter wereld zou in tegenstelling tot alle omringende en zelfs armere landen geen kapjes kunnen krijgen…  Over wat voor kapjes hebben we het dan ? Medische kapjes? Oké. Dat is geloofwaardig. Dat is realiteit. Maar kapjes voor burgers? Waarom weten wij daar niet aan te komen waar het anderen wel lukt?  Zoveel mensen die thuis zitten en wachten of zich vervelen, zoveel creativiteit en inzet voor ‘samen’ .  Je zou er een leuke wedstrijd van kunnen  maken: een patroon op internet zetten en kijken wie het origineelste mondkapje maakt.  Bij ons thuis werden eind maart al prachtige  exemplaren bezorgd, spontaan gemaakt en verspreid door een bevlogen familielid.  Trouwens, wat is er tegen een sjaal voor de mond?
Het dragen van mondkapjes hoeft de anderhalve meter helemaal niet in de weg te zitten. Integendeel. Het kan verbindend werken en ons eraan herinneren  dat we op moeten passen. Dat er iets aan de hand is.  Voor ons allemaal, niemand uitgezonderd. 

Mondkapjes en afstand houden kunnen prima samengaan. Het is maar wat ons wordt ingeprent, hoe de pr wordt uitgezet. Het hardnekkig negeren of negatief neerzetten van mond- en neusbedekking  in de publieke ruimte begint serieuze vragen op te roepen. Vragen over onwil, bij de politiek maar ook bij onszelf.  Waarom staan we niet open voor deze vorm van bescherming? Waarom kunnen we niet logischer en praktischer nadenken nu de kwestie economisch urgent geworden is ?  Is het iets in de volksaard, iets met vrijheid en met onze traditie  van mondigheid? Nederlanders nemen niet graag een blad voor de mond. Misschien zit  diep in onze cultuur een angst geworteld om monddood te worden gemaakt en roept een mondkapje deze angst onbewust op?
 
In de politiek is mogelijk sprake van nog  iets heel anders en hiermee raken we zowaar verzeild in de ontwikkelingen rond 5G.  In de politiek zouden achter de schermen wel eens   belangen kunnen spelen die te maken hebben met de technologie van de gezichtsherkenning, een technologie die gebruikt wordt bij opsporing , bij toepassing van virtual reality  en op gebieden waar de meesten van ons nog onbekend mee zijn.  Mondkapjes combineren met gezichtsherkenning lijkt geen succesvolle match te zijn.  Dus…?
Feit is dat hierover niet gerept wordt in persconferenties en andere discussies met de overheid.  Best gek. Het is bekend dat wij als land  graag voorop lopen op innovatief en technologisch gebied.   Mócht het bovenstaande inderdaad een rol spelen –  waarom daar dan niet opener over zijn?  

Intelligent

Wij Nederlanders zitten in een intelligente lockdown. Een term van de overheid. Waar bewoners van ons omringende landen het moeten doen met een gewone lockdown, hebben wij er eentje met een meerwaarde. Wij hebben een intelligente lockdown. Een compact begrip waarmee je verschillende  kanten op kunt.  

In de eerste plaats ademt de term arrogantie.   Met ‘intelligent’ onderscheiden we ons immers van onze omgeving. In ons land is het allemaal een stukje beter.  Wij hebben een lockdown die een hoger niveau suggereert.  Daar komt nog iets bij wat je ontdekt wanneer je dieper inzoomt op de woorden. Iets wat riekt naar manipulatie.  Immers, volg je de maatregelen goed die de overheid  in verband met de lockdown stelt? Dan behoor je tot de club intelligenten. Sterker nog, dan bén je automatisch intelligent. Met een woord dat ieder individu  zal vleien, bindt de overheid haar burgers aan zich. Want wie wil er nu niet intelligent zijn? Slim bedacht. 

Tot zover de negatieve kanten. Komen we toe aan de positiviteit die er in de praktijk van de lockdown op z’n Nederlands besloten ligt. Want die is er natuurlijk ook! En zelfs in niet geringe mate. Zij bestaat uit een stukje ruimte dat ons binnen de beperkende voorschriften is vergund.  Dingen die wél of nog mogen, meer dan in de meeste andere Europese landen het geval is.  Hoe vaak en hoe lang ga je van huis binnen de dringende oproep  ‘Blijf binnen’?  Het is het appel  aan ieders eigen verantwoordelijkheid – binnen zekere grenzen – dat onze lockdown waarde geeft. Gebruik je verstand, je bewustzijn! Wees intelligent…   
Dat er hierdoor soms wat onduidelijkheid  of meningsverschillen ontstaan, ook tussen huisgenoten, is onvermijdelijk. Maar het stukje vrijheid dát er is, is mooi.

Tot slot is de term intelligente lockdown  in een van eerste persconferenties  door onze premier ook uitgelegd als manier waarop beleid wordt gevoerd. Handelen naar bevinding, volgens  voortschrijdend inzicht. Dus stapje voor stapje, op de tast een weg zoeken omdat alles onzeker is . Steeds kijken hoe het gaat, hoe alles zich ontwikkelt en van daaruit beslissingen nemen.
Hoe intelligent zo’n  uitgezette lijn op zich ook is,  zij garandeert nog niet de intelligentie van afzonderlijke besluiten.    Met de huidige plannen en hijgerig aandoende voorbereiding van apps waarmee we in de nabije toekomst geacht worden door coronaland te laveren, staat de overheid op het punt haar essentiële uitgangspunt te verlaten.                                                                                                                                                   
Als alles doorgaat, zullen we enkele zaken moeten constateren. Ten eerste zal  het intelligente individu  zijn of haar waakzaamheid straks verlagen omdat  het een belangrijk deel van de eigen verantwoordelijkheid uit handen mag (moet?) gaan geven.  Ten tweede sluit de overheid met haar plan  meer dan een miljoen digibeten die ons land telt buiten. Armlastigen nog niet eens meegerekend. Een bijzonder ernstige zaak in deze tijd van crisis waar juist het ‘we doen het samen!’ luid uit de overheidsmond klinkt.  Met de apps zullen groepen uit elkaar worden gespeeld en zal er een stuk positieve energie wegebben.

Ook op internationaal vlak is het uitkijken geblazen. Een nationale overheid, die zichzelf en haar burgers het etiket intelligent opplakt, heeft iets waar te maken.  Het optreden van Nederland in Europa in de weken die achter ons liggen is op enkele punten ronduit beschamend geweest. De strenge houding, het gebrek aan solidariteit met Italië. De recente weigering om jonge, alleenstaande  vluchtelingen op te nemen terwijl burgemeesters bij ons hiertoe notabene bereid zijn en omringende landen zich wel openstellen…   

De huidige chaos in de wereld kan niet anders dan tot een beslissend keerpunt leiden. Tot een erop of eronder.  Diverse verhalen, diverse scenario´s circuleren. Verwachtingen. Voorspellingen.  Technologie de voornaamste richtinggever naar de toekomst noemen op dit moment zou wel eens een beperkte en voorbarige manier van kijken kunnen zijn. Mogelijk is er veel meer aan de hand. (…)  Misschien zijn wij mensen helemaal niet zo intelligent als wij altijd hebben gedacht.  (…)  Misschien is de zwaarste strijd nog maar net begonnen: de strijd met onszelf en onze uitgangspunten die niet werken. Die ingehaald zijn door de voortgang van de tijd en vervangen moeten worden om een catastrofe te voorkomen.  (Uit  het slothoofdstuk van mijn boek  ‘Het Nieuwe Moeten’ : Een nieuwe tijd).         

Welk verhaal

Veel grote verhalen in religie en mythologie gaan over mensen die – als groep, volk maar ook als individu  –op dramatische  wijze worden geconfronteerd met het gevaar of  heilloosheid van een ingeslagen weg.  Dramatisch omdat eerdere tekenen of waarschuwingen in de wind werden geslagen. Het eerste deel van de Bijbel – het oude testament oftewel de Thora – bevat hier aangrijpende voorbeelden van. Naarmate noodzakelijke correctie uitblijft, gaat het van kwaad tot erger. Wie niet horen wil, moet voelen. Deze misschien wel  natuurlijke wetmatigheid staat  los van iedere  morele of religieuze duiding. Het voldoet om er een  antenne voor te ontwikkelen. 

Wat kunnen we hiermee in de omstandigheden die het heden hebben overspoeld? We zijn intens in beslaggenomen door het nu, het dagelijkse leven dat ons in huis houdt,  vaak uitzonderlijk creatief in het vinden van praktische oplossingen maar ook  angstig en bezorgd,  om niet te zeggen in paniek. Het hangt een beetje af van de  situatie waarin je  verkeert. Na de eerste grote schok begint in de media een geluid te klinken dat ons vertrouwd in de oren klinkt : hoe keren we zo snel mogelijk terug naar ‘normaal’, hoe pakken we straks de draad weer op met een minimum aan schade? Vooruitkijkend is het vooral de ernst van een economische dip die de gemoederen bezighoudt. Niemand zal het belang hiervan ontkennen. Maar een al te sterke focus erop  kan doof maken voor  de alarmbellen die rinkelen.  

Wat is het verhaal dat zich momenteel kenbaar probeert te maken?  Wat zouden we kunnen horen en verstaan? Of – om het in beeldtaal te zeggen  – waar kijken we eigenlijk naar?  Zo gesteld kunnen we nuchter blijven en  dicht bij de feitelijkheid . Immers wat zich aan ons toont is niet meer en niet minder dan een openbaar leven dat ziek is.  Onderuit gehaald en gedefinieerd door een virus dat ons de levensadem beneemt. Waar we naar kijken is het verhaal van een patiënt. Ziekte en verderf zijn het openbare leven binnengedrongen en hebben  zich schaamteloos  genesteld. Tussen ons in. Tussen ons allemaal in, geen plek op de wereld uitgesloten. Zelf zijn we uiteen gestoven zoals water doet wanneer een helicopter laag boven het oppervlak komt hangen. We haastten ons naar de vluchtheuvels  en  turen met verrekijkers naar de tijd. Hoe lang nog?

Op dit concrete, waarneembare niveau begin het verhaal.  Begint? Wie zal zeggen op welk punt we momenteel  in deze geschiedenis zitten? Kan de insteek misschien ook ergens anders liggen? Op een punt dat we ziende blind voorbij zijn geraced  en op dit moment  nog niet ten volle waarnemen?  

Ja, hoe lang nog? Laten we kiezen voor de resonans van wat er duidelijk heeft geklonken en gezegd is over  medische groepsimmuniteit : dat sterken die om de zwakken heen staan borg  staan voor de gemeenschap. Dat dát gezondheid brengt. Dat gezondheid zó werkt. Laten we het lef ontwikkelen om  die boodschap eens te doordenken. Het beeld  over te hevelen naar die Heel Grote Patiënt die zieltogend voor ons ligt: het openbare leven en  wat we daar met z’n allen eigenlijk van maken (maakten!) . Daarnaar kijken en de noodzaak van verhoogde weerbaarheid zien. Van openbaar leven. Van de groep m e n s .  Vandaaruit dondersgoed voelen wat leven is. Wat dood. En weten wat onze, wat mijn, wat jouw bijdrage is.  Ieder ogenblik. Elk moment. In wat je doet. Niet doet. Zegt. Denkt.

Het is een heel verhaal geworden maar een verhaal zou een  verhaal niet zijn als het niet wat had te zeggen.

Niemandsland

Het is zomaar gebeurd. In een paar weken, een paar dagen tijd. De vaart is eruit. De weg naar buiten geblokkeerd. Nee nee en nog eens nee. Wat je wil, wat je had gedacht te doen, wat je juist begonnen was te realiseren – het kan niet. Onmogelijk. Vergeet het maar. Naar binnen allemaal en snel! We kunnen het nauwelijks geloven. De nieuwe werkelijkheid is nog niet geland. Stukje bij beetje dringt zij tot ons door maar niemand heeft nog enig zicht, niemand waagt het echt vooruit te denken.  Immers, hoe lang houden we dit vol? We zitten thuis en wonen in niemandsland.

Een onzichtbaar iets, van welke oorsprong ook (een straffende God? een vleermuis die niemand had moeten eten?) ,  hoe dan ook iets miniems is met vernietigende kracht ons mensenhuis binnengeslopen. Ons bouwwerk met spierballen opgetrokken, een vesting die onneembaar leek . Bevreemd lopen we rond tussen de brokstukken, muren zijn omver. Tevergeefs zoeken we naar de plattegrond. Waar waren we ook weer gebleven? Perspectieven zijn verschoven en doen dat nog steeds. Ieder uur, ieder ogenblik. Praktisch, dat in de eerste plaats.  Maar ook in ons bewustzijn. Daar  is een revolutie aan de gang.  Een alarmbel heeft geklonken. We zijn wakker geschud . Moeten aan de slag.  En hoe!

Ja, hoe? Al kunnen we niet overzien hoe het allemaal verder zal gaan, we kunnen wel waarnemen wat er met onszelf gebeurt. Hoe een herschikking plaatsgrijpt in de sociale sfeer, in de omgang met elkaar. Opereerden we tot voor kort graag als superindividualistische wezens , bijna atomair, ieder in het zadel van een eigen wil,  een eigen gelijk – met een schok die de aarde doet beven zijn we in een nieuw bewustzijn geslingerd. We zijn allemaal kwetsbaar. In gelijke mate. Daar ligt onze ultieme verbondenheid.  Lang hebben we deze wetenschap kunnen verdringen. Nu moeten we eraan. Kunnen we er niet meer omheen.  Een harde les? Ja.  We moeten het  aan den lijve ondervinden.  

Maar het gaat nog verder en dieper dan dat. We worden ons bewust van nog meer.  Want niet alleen onze eigen kwetsbaarheid wordt overduidelijk, ook  ons vermogen om zelf kwetsend naar anderen te zijn, anderen in gevaar te brengen, wordt zichtbaar, dringt onontkoombaar tot ons door.  We zullen nooit  meer alleen naar de ander kunnen wijzen : ook in onszelf schuilt virus. Leeft mogelijk kwaad. We hebben verantwoordelijkheid naar de ander!  Deze gebeurtenissen in het bewustzijn zouden wel eens grote consequenties voor de toekomst kunnen hebben en de kern kunnen vormen van ingrijpende ontwikkelingen.
In het huidige niemandsland waarin we geroepen zijn om afstand te houden van elkaar – hoe kil en paradoxaal dat ook lijkt – krijgen we in ieder geval de tijd om het nieuwe besef  in ons op te nemen. Te verwerken. In de ruimte tussen ons en de ander kan een heel ander weten ontstaan.  

Hoofd

Een vol hoofd hebben. Typisch een uitdrukking voor deze tijd. Vol wil meestal zeggen: té vol . Onprettig. Drukkend. Niet goed, niet fijn.   Blijkbaar is ons hoofd een soort kast. De opbergruimte is beperkt. Vol is vol, dat wil zeggen er kan nu even niets meer bij. Dus stop met input, met nieuws, met nieuwe dingen.  Stop met  praten. Met geluid. Mijn arme hoofd moet herkauwen en verteren. Zoiets. Doe me een lol en  laat me met rust.

Maar misschien moet er meer gebeuren? Moet er wellicht iets opgeruimd?  Het hoofd leegmaken. Ook zoiets.   Je leest het vaak tussen de regels door of hoort het iemand zeggen.  Mensen gebruiken de uitdrukking alsof ze een eitje gaan bakken:  ik moet even mijn hoofd leegmaken.  Daarom gaan ze uitwaaien aan het strand, een uurtje mediteren of een reisje boeken naar de zon. Een fluitje van een cent. Maar  dat leegmaken, hoe aantrekkelijk is dat?  In een leeg hoofd zit niets meer. Daar  is alles uit. Is dat niet eng? Gevaarlijk? Leegte trekt gemakkelijk vulling  aan…  Bovendien: wie wil er nou een leeghoofd zijn?

Een tussenin hoofd , dat zou het mooiste zijn.  Niet vol, niet leeg,   maar van allebei een beetje. Een kast  waarin  – naast waardevolle spullen die op een prettige manier geordend zijn –  nog wat  planken  vrij zijn  voor het onverwachte. Waar de wind doorheen kan en de mogelijkheid bestaat om te luchten, te ademen, te lachen én te zuchten…. want ja, in een hoofd ertussenin krijgt alles zijn plaats.   

Vernieuwing

‘Nieuw!’ is het machtigste verleidingswapen van de commercie. Het woord prikkelt onze honger naar weer wat anders, belooft af te rekenen met sleur en bevat een suggestie  van modern en bij de tijd zijn: dit heb je nog nooit geproefd, gezien of meegemaakt!  Hiermee loop je voorop en wordt alles anders! Onze behoefte aan vernieuwing van spullen, voedsel en materie is gigantisch. Zij wordt dagelijks met schreeuwerige leuzen in winkels, media en online gevoed.  In hoog tempo worden we geacht te omarmen wát er ook maar aangeboden wordt. Uiterlijke vernieuwing lijkt een doel op zich geworden.

Omdat veel hedendaagse nieuwigheden  los zijn komen te staan van onze innerlijke processen en behoeften terwijl ze wel constant beslag leggen op ons, worden we er een beetje moe van. Erg moe soms. De aandacht voor wat er zich in onszelf afspeelt raakt in de verdrukking. Immers  ook daar gebeuren dingen die de  moeite van het waarnemen en oppakken meer dan waard zijn. Ook daar is dikwijls sprake van  iets nieuws!  De processen zijn alleen anders. Je moet er alert op zijn, iets van weten misschien.

Aan de ene kant  vernieuwen we in feite constant. Onmerkbaar, zowel op lichamelijk als op geestelijk niveau, op een manier die je kunt vergelijken met  groeiprocessen  in de natuur.   Daarnaast  is in ons de mogelijkheid aanwezig om   ingrijpende vernieuwingen te ondergaan en doorstaan waarbij het bewustzijn een cruciale rol speelt.  Hiervoor  moet je  bepaalde dingen in jezelf willen waarnemen, vertrouwen hebben , bepaalde stemmingen  een  plaats kunnen geven en vooral ook dúrf ontwikkelen.

Diepgaande innerlijke vernieuwing kent fases. Rijpingsprocessen in de eerste plaats die vaak  moeilijk herkenbaar zijn. Of lastig  omdat ze onbehagen en onrust met zich meebrengen,  terwijl  onzekerheid ontstaat  over wie je bent. Het kan zelfs zijn dat je levenslust tijdelijk aan kracht inboet. Maar tegelijk kan het gebeuren dat af en toe een volstrekt  nieuwe, verrassende gedachte door je heen flitst!  Waarschijnlijk hecht je daar (nog) niet meteen veel waarde aan…Hoe dan ook  een spannende tijd,  de periode waarin een serieuze vernieuwing zich  in je probeert te realiseren.

Wanneer  het rijpingsproces voltooid is  en er genoeg kracht is opgebouwd, breekt het uur U aan:  kan de vernieuwing het licht in jou zien oftewel heb je de signalen op kunnen vangen en wil je open staan voor wat zich aandient? Durf je het toe te laten? Want zonder jouw bewustzijn en bevestiging  gebeurt er niets. Innerlijke vernieuwing die ertoe doet vraagt altijd om een constatering en een besluit. Omdat daar  moed voor nodig is, kan in de cruciale fase soms angst, een gevoel van rouw of extra behoefte aan steun van anderen de kop op steken.
Durf je het toch niet aan? Staat het nieuwe je niet aan omdat het is wat het is? Geen nood! Maak er geen probleem van. Verzet je geest en ga rustig verder. Er bouwt zich altijd weer iets anders op waarop je kunt reageren. Als je maar open staat voor wat er in je leeft.

Innerlijke vernieuwing  kan heel goed leiden tot verandering en vernieuwing van je uiterlijke leven. Als dit op organische wijze gebeurt zoals hier is beschreven zal  het  het fundament waarop je staat verstevigen.  Maar het kan – paradoxaal genoeg – ook helemaal anders uitpakken!  Een  ingrijpende innerlijke vernieuwing/bewustwording kan soms  juist leiden tot een volledige aanvaarding van je omstandigheden  zonder dat daar voor jou nog iets aan veranderd hoeft.  Het gaat dan om een vernieuwing in je voelen, denken en waarnemen.

 




Nieuw begin

Iets nieuws beginnen stemt blij en verwachtingsvol. Een schone lei en fraaie vergezichten! Ieder jaar gaan we collectief door het ritueel heen: van oud naar nieuw. Ieder jaar, eind december, springen we met z’n allen door de magische cirkel en schudden we met enorm kabaal onze stoffige veren af. Alles wat misging, beter had gekund, nog niet van de grond kwam, kan worden vergeten. Alles wat achter ons ligt is moe en voorbij . Vuil dat aan de straat kan worden gezet. En wij zelf ? We maken vuur, bereiden gerechten, werpen een dam in de rivier en grijpen in in de tijd. We bedenken en vieren een meeslepende herkansing. Een heel nieuw jaar! Zojuist geboren. We dansen, omhelzen, begroeten elkaar. De beste wensen! Vooruit kijken. Opnieuw beginnen. De lei is schoon. We kunnen er weer fris tegenaan.
Om na enkele weken te ervaren dat oud best heel nieuw kan zijn en nieuw soms ouder is dan je lief is…

Najaar

In de nadagen van het jaar ontstaat een bijzondere atmosfeer die voor sommige mensen vreugdevol is. Mist, stilte, verdieping van gevoelens en niet te vergeten een explosie van warme kleuren wekken enthousiasme op in poëtische zielen. Herinneringen, vormen van melancholie die niet onprettig aanvoelen en bovenal een kalm soort onverbiddelijkheid stemmen hen blij in dit jaargetijde. Voor anderen is de herfst een tijd van rouw, om niet te zeggen van verschrikking. De kortere dagen en het voorbij zijn van de zomer vervult hen met somberte en tegenzin. Gevoelens alsof het bergafwaarts gaat nu, in stemming en gebeurtenissen, nemen de overhand. Het najaar als ingang naar een tunnel die maandenlang gaat duren, het verhaal van de kaarsen, de knusheid en de dichte gordijntjes ten spijt.
Hoe je het najaar ook beleeft of aanvoelt, opmerkelijk is dat de natuur juist in deze tijd uitbundig strooit met de kleur geel. Veel nog bloeiende bloemen en bladeren aan de bomen verwijzen daarmee naar die andere tijd. De lente. Want geel is de kleur waarmee het voorjaar begint, in het bijzonder in de bloei van forsythia’s en narcissen. Waarmee maar gezegd wil zijn dat in alles ook het andere zit. Een kwestie van zien? Tot slot kan worden opgemerkt dat de termen voor- en najaar iets van een oordeel bevatten waarvoor we wellicht gevoelig zijn…