Wat opvalt in de openbare ruimte is dat er weinig life met onbekenden wordt gecommuniceerd. Iedereen is gebiologeerd door zijn of haar telefoontje. Wie bijvoorbeeld regelmatig met de trein reist en oog krijgt voor het verschijnsel, zal zich realiseren hoeveel kansen op contact worden gemist. Een visuele zaak in eerste instantie. We kijken namelijk niet meer om ons heen en dus ook niet meer naar elkaar. Daarmee begint het. Spontane uitwisseling komt natuurlijk best eens voor, maar is behoorlijk zeldzaam.
We horen weinig van elkaars verhalen. Hebben er geen ruimte voor. Of geen geduld. Geen tijd. We hebben genoeg aan onszelf in relatie tot ons online bestaan. Alles lijkt interessanter, urgenter of nuttiger dan de passant die in onze ooghoek voorbijschuift. Of die we meestal niet eens meer zien. Intussen raken we collectief gestrest. En weten sommige jongeren niet goed meer hoe je dat doet: fysiek communiceren.
In het nog niet zo heel verre verleden hoorde je veel over zogenaamde flashmobs. Gebeurtenissen waarbij een groepje mensen midden op straat opeens een door hen voorbereide act uitvoert waardoor ogenblikken van verrassing ontstaan en omstanders onverwacht uit hun bubble worden gehaald. Flahsmobs zijn een vorm van kunst omdat zij de werkelijkheid veranderen.
Iedereen die met goede bedoelingen spontaan een onbekende aanspreekt, zet iets in beweging en schept een kans. Levens kunnen radicaal van koers veranderen doordat iemand op een bepaald toevallig moment zijn of haar mond heeft opengedaan. Op bescheidener niveau: iemands stemming en daarmee energieniveau kan sterk veranderen en verbeteren na een verrassend echt contact (realtime), hoe kortstondig ook. Met alle mogelijke gevolgen vandien.
Besef van het belang van uitwisseling in de fysieke openbare ruimte is een zwaar onderschat medicijn tegen bepaalde zorgelijke ontwikkelingen van deze tijd. Openstaan voor andermans verhalen brengt vaart in de werkelijkheid, ook die van jezelf. Het werkt naar twee kanten: luisteren naar een (stukje) verhaal van een medereiziger of iemand in de rij bij de kassa van een supermarkt, scherpt het bewustzijn van je eigen verhaal aan.
Een indrukwekkend voorbeeld van hoe heilzaam het allemaal kan werken, wordt gegeven in de tv- series van de Belg Arnout Hauben en zijn crew. Met z’n drieën op stap door Europa spreekt Arnout spontaan mensen aan die ze tegenkomen. Daarbij gaat hij meteen de diepte in en weet verhalen naar boven te krijgen die er werkelijk toe doen. Empathisch en meelevend als hij is weet je als kijker: hier ontstaat verbinding. In alle eenvoud en kracht. Ongelooflijk dat het zo kan. Dat mensen dit samen tot stand kunnen brengen.
De uitzendingen laten je niet alleen achter met een geluksgevoel. Ze voeden het besef dat er veel en veel meer zou kunnen gebeuren; dat het altijd en overal zo zou moeten gaan…
Eén manier om het tij te doen keren zou zijn het organiseren van uitwisseling. Hier en daar vinden er in dit opzicht aardige experimenten plaats, bijvoorbeeld in bibliotheken. Op bepaalde middagen kunnen onbekenden via stoeldates binnen een vastgestelde tijd kennis nemen van elkaars verhalen. Een ander voorbeeld is te vinden bij sommige artiesten/cabaretiers die expliciet werken met stof uit het leven van aanwezigen. Zo nodigt Paul Haenen tijdens zijn optreden personen uit het publiek naar voren om – zittend met hem op een bank – hun verhaal te vertellen waarop hij spontaan reageert. Raouil Heertje pakt het in het voorjaar van 2023 anders aan. Hij plaatst een tafeltje op straat en nodigt voorbijgangers uit hun verhaal aan hem te doen. Vervolgens laat hij zich door deze verhalen inspireren bij het maken van zijn show.
Eén ding staat vast. Ieder mens heeft (is?) een interessant verhaal, ongeacht herkomst, leeftijd, achtergrond of huidskleur. Daarbij zijn alle verhalen evenveel waard, even belangrijk – al wekken de media soms een andere indruk. Punt is dat onze verhalen te vaak en te veel in ons blijven zitten. En dat niet alleen wanneer we zeer oud geworden zijn.
Wat doen we ermee? Wat zou er gebeuren als er – binnen bepaalde kaders – oprechte aandacht voor was? Als er met interesse werd geluisterd zonder oordeel of veroordeling, al was het maar een enkele keer ? Om een ‘vertel je verhaal’ programma in zijn algemeenheid vruchtbaar te laten verlopen zou wel een strakke afbakening in structuur en tijd nodig zijn. Plus een gedisciplineerde uitgevoering ervan. Daarbij moet duidelijk zijn dat het alleen om verhalen gaat en niet om het zoeken van hulp bij zware problematiek.
Het kunnen ventileren van wat je hebt meegemaakt is niet alleen nuttig, het is fijn en leuk. Voor iedereen zou er een beetje ruimte komen. Dikke kans dat stress en eenzaamheid zouden verminderen. En dat de sfeer in het openbare leven zou verbeteren!